Предметите во збирката оружје го опфаќаат периодот на османлиското владеење во Македонија од XV век до почетокот на Втората светска војна. Оружјето по стилот и начинот на изработка е од источно и западно потекло. Разноликоста на оружјето според потеклото и стилот на изработка, го потврдува значењето на стратешката географска местоположба на градот Скопје.

Најстари примероци на оружје во збирката се боздоганите од источно потекло, кои датираат од XV век.

Според типот, збирката поседува ладно и огнено оружје. Од ладното оружје содржи јатагани и ножеви од источно потекло. Во оваа група влегуваат и сабји и бајонети од кои повеќето се од западно потекло, но има и сабји од источно потекло.

Од огненото оружје во збирката има кубури, пиштоли, револвери и пушки од западно потекло. Дел од нив се изработени од домашните мајстори - оружари, кои изработувале и калапи за лиење на куршуми. Таков е случајот со пиштолот Целина и со пушката Дебарка, извонредени примероци на уметничка изработка на оружје од домашните мајстори.

Од помошниот војнички прибор во збирката се издвојува експонатот арбија, како и припојасници и фишеклаци за носење на барут. Подоцна во припојасниците се чувал приборот за чистење на оружјето.

Богатството и разноликоста на збирката на книги сведочи за верската и културна димензија на градот Скопје кој како многуетнички град опстојувал во текот на петвековното османлиско владеење на овие простори. Книгите во збирката потекнуваат од XVIII век до првите три децении на XX век. Содржи ретки и интересни наслови. Тие се од два типа: печатени и ракописи. Според јазикот се поделени на црковнословенски и арапски книги.

Збирката опфаќа неколку евангелија, Пролог, Служебник, Свиток-молитвеник, и други книги напишани со црковнословенско писмо и јазик. Овие книги се употребувале во богослужбите во црквите, во црковните училишта, а и во домовите на христијаните. Во Скопје се судрувале интересите на соседните држави Србија и Бугарија, кои најмногу дошле до израз преку пропагандите спроведувани со најсилното оружје ­- верата и јазикот.

Муслиманското население во Градот општело на турски јазик, а богослужбата ја вршело преку муслиманските верски книги напишани со арапско писмо на арапски јазик. Збирката содржи арапски книги со верска содржина, книги богати со податоци за тогашната економија, преводи на најчитаните европски романи за тоа време напишани и преведени со арапско писмо на арапски, но и на турски јазик, како и историски книги и антологии.

Книгите во збирката кои немаат верска содржина се ретки наслови кои заслужуваат особено внимание правејќи ја вредна оваа квантитативно скромна збирка, како што се: Ќурчиски дефтер од 1745 година кој е и најстара книга во збирката, роман “Патување во центарот на земјата” од Жил Верн и двете изданија на книгата “Историја на Скопје и неговата околина”од Салих Асим - прва напишана Историја за градот Скопје.

На крајот на XIX и почетокот на XX век, разгледниците биле најчестиот  начин на комуникација помеѓу луѓето. Збирката содржи разгледници од Скопје печатени од крајот на XIX до крајот на XX век. Најстари се разгледниците печатени во печатницата на скопскиот издавач Халил Ќазим, оние што се издадени од POSTAL UNIVERSELLE TURQUIE и разгледниците од крајот на XIX век печатени во Берлин. Разгледниците во збирката се отпечатени на хартија, во три техники: црно бела, колор и тонирана. Според содржината тематски се поделена на: панорами на Скопје, колажи, стара скопска чаршија, верски објекти - цркви и џамии, скопско Кале, мостови, кејови на реката Вардар, Плоштад, училишта, индустриски објекти, паркови, мотиви од околината на градот, разгледници со воена тематика. Поголемиот дел од нив се печатени во Скопје во книжарниците на Коста П. Илиќ, Петар Јовановиќ и Василије Димитријевиќ. Најголемиот дел од разгледниците се издадени од скопските издавачи Владо П. Костиќ, Трајко Б. Столиќ, Ристо Голубовиќ и други. Разгледниците од збирката се издавани и во други градови, најчесто во Белград, Загреб и Софија, а некои примероци се печатени во Хамбург, Лондон и Прага. Повеќето од разгледниците од втората половина на XX век наваму, издадени се од издавачките претпријатија “Култура” од Скопје, “Тутун” од Скопје, НИП”Књижевне новине” од Белград, “Путник” од Загреб и други.

Разгледниците содржат многубројни информации и на својата позадина со мноштво изворни податоци за времето во кое се испратени.

Збирката од НОБ опфаќа предмети кои сведочат за народноослободителното движење во градот Скопје за време на Втората светска војна. Предметите се поврзани со партизанските одреди кои делувале на територијата на Скопје и предмети од партизанските единици коишто на 13 ноември 1944 година го ослободиле градот. Дел од збирката опфаќа разновидно оружје од Втората светска војна: ... , помошен војнички прибор (торби, ранци, двогледи, очила, индукторски телефон, шлемови, капи). Во збирката има голем број лични предмети што им припаѓале на партизаните, ордени, одликувања, знамиња, документи и други. Најголем дел од збирката бил изложен од 1979 до 1999 година во постојаната поставка “Скопје во НОБ”.

Збирката на предмети од времето на катастрофалниот земјотрес во Скопје од 26 јули 1963 година опфаќа предмети од различни категории. Во збирката има: телеграми, писма, обврзници, списоци со разновидна помош испратена на настраданото население, фактури испратени од многубројни претпријатија со помош за настраданиот град, како и бројните извадоци од весници коишто известувале за настанот. Поголемиот дел од овој материјал на Музејот е дониран во 70-те години од страна на Собранието на Град Скопје.

Од особено значење во збирката е документарниот филмски и аудио материјал снимен на ленти непосредно по земјотресот на кои се документирани искажувањата на сведоците на катастрофата, болните доживувања на скопјаните, како и сведоштвата на хуманите луѓе од целиот свет, кои летото 1963-та учествувале во расчистувањето на урнатините на настраданиот град. Како експонат од особено значење за оваа збирка е аудио лентата на која е снимен говорот на првиот секретар на КП на СССР и претседател на Министерскиот совет на СССР, Никита Сергеевич Хрушчов, којшто го посетил Скопје на 22 август 1963 година.

Останатиот дел од збирката содржи бројни предмети поврзани со манифестацијата “Средба на солидарноста” која се одржувала во Скопје од 60-те до 80-те години. Материјалот содржи предмети од културните и спортски настани одржани во склопот на оваа манифестација.

Во збирката влегуваат материјали од други значајни меѓународни спортски настани одржани во Скопје во текот на 70-те и 80-те години, како што биле Шаховската олимпијада од 1972 и Светското првенство во кајак на диви води од 1975 година.

Конституирањето на новата држава и воведувањето на повеќепартискиот систем наложи формирање на нова музејска збирка. Во рамките на историското одделение 90-те години е формирана Збирката на предмети од најновата историја на Скопје  која опфаќа материјали поврзани со историјата на градот почнувајќи од 1991 година, од осамостојувањето на Република Македонија. Основа на новата збирка е бројниот материјал од предизборни кампањи од парламентарните, локалните и претседателските избори, и референдумите. Дел од материјалот се програми на партии и кандидати, флаери, плакати, летоци, како и промотивен материјал за истите.

Историското одделение се оформува од основањето на Музејот, постепено со зголемување на бројот на историскиот материјал собиран по пат на откуп и теренски истражувања. Особен развој бележи откако Музејот бил сместен во зачуваниот дел од објектот на Железничката станица.

Одделението ја проучува историјата на градот Скопје и неговата околина во периодот од VII век до денес. Ги следи настаните поврзани за историјата на градот, потпирајќи се на бројните историски податоци од материјалното и духовното наследство на Скопје низ вековите, врши рекогносцирање и истражување на подрачјето на градот и неговата околина, и надвор од неа каде што евентуално има индиции дека има музејски материјал кој се однесува на историјата на Скопје. Разноликоста на збирките и бројноста на музејските предмети, доведуваат до квалитетно презентирање на историјата на градот Скопје и скопско.

Прва документирана изложба на одделението е изложбата насловена “Скопје во НОБ”, отворена на 13 ноември 1964 година.

Во шеесетите години во Музејот постоело одделение “26 јули 1963” кое прибирало материјали кои се однесувале на земјотресот и последиците од него и предмети од Средбите на солидарноста кои се организирале во Скопје од 1964 година. Материјалите биле добиени од Комитетот за организирање на меѓународната манифестација “Средба на солидарноста”. Во изминатите 60 години историското одделение има реализирано 44  историски изложби од самостоен и групен карактер. Дел од изложбите се поставувани и надвор од Музејот, во сродни институции и во училиштата во градот.

Издавачката дејност на одделението е претставена преку каталози, диплијани и плакати печатени по повод историските изложби. Бројни се и стручните текстови објавени во музејските и други списанија од областа на културата, но и прилозите врзани за активностите на одделението објавени во печатот. Одделението својата дејност ја презентира со учества на стручни и научни собири, а и преку телевизиските медиуми со бројни гостувања во културни, едукативни и популарни емисии. На овие јавни настапи особен акцент бил ставан на историските експонати преку кои се прикажува историјата на градот Скопје.

Предметите од Збирката на градска облека во Музејот го презентираат начинот на облекување во градот Скопје во периодот од втората половина на Х„Х век се до 70-те години на ХХ век. Преку повеќе од четиристотини предмети во оваа збирка може да се воочат неколку развојни фази во облекувањето и модни стилови на населението во градот, ала турка, ала франга И современ стил?.

Во Х„Х век начинот на живот и облекувањето на скопјани биле во стилот "ала турка", создаден под силно влијание на Истокот и долгиот престој на Османлиите на Балканот. Облеката од овој стил застапена во збирката е со ориентален крој, изработена од скапоцени материјали како свила, кадифе и чоја. Украсена е со срмен вез со елементи од левантска орнаментика. Најстарите предмети во збирката датираат од средината на Х„Х век.

Облеката во стилот "ала франга" настанала под влијание на европската мода и се прифатила во Скопје во последните децении на Х„Х век, период во кој е засилен увоз на материјали и се појавуваат првите модни кројачи. Предметите во овој стил кои ги поседува Музејот датираат од почетокот на ХХ век. Меѓу нив доминираат женските уникатни дводелни фустани од атлас, сатен, брокат или рипс надополнети со бројни модни додатоци и накит, како и машки свечени одела и шапки.

Предметите во збирката кои се производ на современата мода и на масовното индустриско производство, ја следат еволуцијата на модата и сведочат дека скопјани брзо се вклучуваат во најсовремените модни текови.

Етнолошката збирка на текстилна покуќнина брои 477 предмети кои потекнуваат од Скопје и скопскиот етнички предел, а временски го покриваат целиот ХХ век. Внатрешното уредување на селската и градска куќа во Скопје било според традиционалниот живот, но врз него влијаела и ориенталната и европска култура. Оттука во богатото текстилно творештво на Скопје и неговата околина, посебно место имаат покуќинските текстилни предмети наменети за постелување на подот, креветите, миндерите, масите, како и украсување на ѕидовите, прозорците и сл.

Тексилните предмети ги изработувале жените и имале голема улога во нивниот живот, зошто биле дел од невестинскиот чеиз, и се пренесувале од колено на колено. 

По својата уникатност и убавина во збирката се издвојуваат килимите кои според функцијата се поделени на килими за под, килими за на ѕид, килимчиња за коњ, сандаци, колевки, покривки за кревети и молитвени килимчиња -сеџадиња.

Претставувајќи одреден вид статусен симбол на богатите турски фамилии, килимот во секојдневниот живот на градското население бил употребуван како најлуксузен дел од ентериерот и амбиентот на градската куќа. Подоцна употребата на килимот се прошири во селата каде што имал обредна функција, пред се како килимче за на коњ во свадбените обичаи, а потоа и како покривка за колевка, а подоцна како покривка за постела, ѕид и под. 

Според композицијата на изведените орнаменти во збирката застапени се килими со риги и килими со поле и бордура. Декоративните орнаменти неретко говорат за периодот на изработувањето, етничката припадност на килимот како и  влијанија од други килимарски центри. Најзастапени се геометриските и вегетабилни мотиви, зооморфни и антропоморфни претстави. Од боите најупотребувана е црвената, со својот широк спектар на тонови, потоа црната и зелената а помалку се застапени сината и жолтата боја.

Собирањето на предметите од кои е оформена оваа збирка, е со единствена цел да се сочува и презентира текстилното културно наследство.

Предметите во збирката датираат од почетокот XX век а територијално се поврзани со градот Скопје и неговата околина. Вкупно се 472 предмети. Според намената поделени се на: предмети кои се користеле во секојдневниот живот во градските и селски куќи, алатки поврзани со тардиционалното текстилно и селско стопанство и ритуални предмети.

Во збирката на дрвени предмети посебно место завземаат покуќинските предмети кои се употребувале во селските домаќинства: ковчези за алишта, софри и столчиња, колевки, склопци, бутини за матење млеко, качиња за сирење, корита за месење леб, карти за вино, лејки за црпење вода, лажици и лажичарници, чинии, соларници и сл. Предметите се изработени со традиционална обработка на ореово, дабово или црешово дрво, познати по својата цврстина и трајност. Некои од предметите од збирката се украсени со плитка резба на едноставни геометриски фигури или гравирани со помош на горење на надворешниот слој на дрвото.

Во збирката од традиционалните алатки најзастапени се оние поврзани со изработка на текстил: совалки, фурки, вретена, кадели, мотовила, разбои.

Значајно место во збирката завземаат делови од градски ентериер и мебел: резбана таваница, миндери, маси, масички, столици најчесто декорирани со резба, фотељи, канабе-тросед, комоди, креденци, витрини, сталажи, шифоњер, натказна со огледало и сл. Предметите се датирани од крајот на XIX и средината на XX век.  Внатрешното уредување на градските куќи во Скопје се формирало под влијание на традиционалниот живот, но пред се значајна улога одиграле влијанијата на источната и западна култура кои се испреплетувале на овие простори на Балканот.

Збирката се состои од 610 предмети за секојдневна употреба и алатки изработени од метал. Датираат од периодот на втората половина на Х„Х век се до средината на ХХ век. Основната поделба на предметите од оваа збирка е направена според функцијата итоа: покуќнински предмети кои се употребувале во градските и селски домаќинства, предмети за лична употреба, алатки од традиционалното стопанство и занаетчиски алатки. Предметите во збирката претежно се производ на домашни мајстори, со исклучок на неколку кои се импортирани.

Покуќнината изработена од метал во збирката опфаќа предмети за подготвување, чување и конзумирање на храна и пијалаци (котли, грниња, тави, тенџериња, синии, авани, стомни, ќумови, чаши); предмети поврзани со греење на домот (мангали, маши, пирустии); за осветлување(лустери, ламби, фенери); делови од ентериер и екстериер на градска куќа (корнизи, окови за врати, прозорци). Бакарните предметите за послужување и конзумирање на храна и пијалоци се истакнуваат по својата изработка. Тие се украсени со орнаменти од левантската уметност, итоа со вегетативни мотиви комбинирани со геометриски форми. Ваквата декорацијата била прифатена и од македонските казанџии кои истата ја збогатиле најчесто со лозови листови. Бројот и квалитетот на бакарните предмети во минатото го одредувале статусот на смејството. Сребрените покуќнински предмети од збирката се воглавно импортирани од земјите од Средна Европа во првата половина на ХХ век. Украсени се со барокни елементи.

Предметите за лична употреба во збирката се застапени со посатки за козметика; прибор за шиење, пушачки прибор од кој чибуците, муштиклите и табакерите од сребро изработени од домашни ковенџии со филигранска техника и гранулација особено се одликуваат со високи естетски вредности.

Од другастрана, занаетчиските алатки(од берберски, кујунџиски занает); предметите од традиционално стопанство(алатки за обработка на земја, пчелартво) примарно се одликуваат со функционалност.

Преку Збирката на метални етнолошки предмети во Музејот на град Скопје хронолошки може да се проследи развојот и промената на покуќнинските предмети, како и развојот на занаетите поврзани со изработка на тие предмети: казанџискиот, ковачкиот и кујунџискиот, се до навлегување на индустриски производи на домашниот пазар.

 Големиот број на предмети сведочи за комплексниот живот на населението во Скопје и околината, како одраз на развиената социјална организација и култура.

Нова музејска збирка “50-ТИ, 60-ТИ, 70-ТИ –СКОПЈЕ“

Во етнолошкото одделение на Музејот на град Скопје во тек е формирање на нова музејска збирка од периодот на 50-ти, 60-ти, 70-ти години на 20 век. Музејската збирка содржи сегменти од материјалната и духовната култура на градот Скопје, а еден од нејзините главни делови е облеката и модата на Скопјани од истражуваниот период. Напоредно со формирањето на новата музејска збирка се истражува повоениот период и влијанијата и промените кои настанале во начинот на живот во градот Скопје. Потребата за собирање и чување на предмети е значајна поради временската дистанца, но и поради зачувување на културниот идентитет на градот од тој период. Новата музејска збирка се создава по пат на донации и откуп на етнолошки предмети кои се поврзани со градот во 50-ти, 60-ти и 70-ти години.

Збирката "Народна носија и накит од Скопскиот етнички прадел" содржи над 750 етнолошки предмети кои припаѓаат на пределските целини: Скопска Блатија, Скопска Црна Гора, Скопска Торбашија и преодните села. Основната поделба на предметите во збирката е според припадноста на пределската целина, полот и возраста. Според намената носијата е поделена на секојдневна, празнична и обредна (свадбена, за закоп, траурна) носија. Карактеристиките на примероците во збирката (кошулата, сајата, белите клашнени облеки) ја изразуваат регионалната функција на носијата, која некогаш била ограничена и на само неколку села. Естетската функција на носијата има разгранета структура, чија основа се ткаенини изработени од домашни суровини (волна, лен, коноп, памук, свила, крзно, кожа), единствен крој поради ограничената широчина на платното кое се ткаело во домашни услови, со богата везбена декорација со орнаментални форми, везачки техники и декоративни елементи.

Создавани во атмосфера на патријахална култура, и во својот основен вид пренесувани од поколение на поколение, носијата е вистинско сведоштво за македонската традиционална култура присутна и во современи услови на живеење. Збирката хронолошки го презентира периодот на стара традиционална форма на носија од средината на 19 век, која се задржала статична до периодот помеѓу двете светски војни. Како последица на сменетите општествено-економски услови на живот по војната започнал процесот на нејзино постепено напуштање.

Збирката оригинални фотографии од етнолошкото одделение на Музејот на град Скопје претставува значаен етноекспликациски материјал. Освен пишаните и наративни извори во истражувањето,  фотографијата како значаен ликовен извор во себе носи голем број на информации за изминатите времиња. Збирката содржи над 1000 фотографии со различна тематика.

Збирката на оригинални фотографии е поделена тематски: градот Скопје и Старата скопска чаршија, стари скопски фамилии и градска мода, села, стопански објекти, собори, слави, свадби и мал дел од збирката во кои влегува архивски материјал (документи, реклами, дописни карти, преписки на фирми, скици и.т. н.). 

Прибирањето на фотографиите во музејските збирки се остварува преку откуп на фотографии од приватни лица, откуп на фотографии од колекционери, подароци од приватни лица и др.

Фотографиите како ликовен извор служат само како надополнување на претходни научни истражувања, кој се темелат на пишани и наративни извори. Сепак, тоа што го кажува фотографијата е вистина, но разгледана и констатирана во рамките на опшестевните, политичките и социјалните услови во кои е снимена.

Наскоро.....

Од почетокот на формирањето на Народниот музеј во 1949 година биле собирани етнолошки предмети.

1951

Првиот запишан етнолошки предмет во инвентарната книга на музејот се етнолошките премети од градска облека. Откупени се пола од тантела и фустан од драп атлас за 8000 динари на 31.03.1951 година од Мара Христова Крстева од Скопје.

1953

Вработен првиот етнолог во музејот, Марика Јанева.

Во просториите на музејот кој бил сместен во зградат на Турската пошта наспроти Скопската Тврдина, започнала изложбената активност на одделението, каде бил поставен атрактивен амбиент на градска соба во стилот "ала турка".

Од 1970 година

Во 70-те години биле дефинирани збирките на етнолошкото одеделени. Во овој период извршени се и значајни теренски истражувања.

1983

Отворен Музејот на Старата скопска чаршија во Сули Ан, каде новите збирки на етнолошкото одделение биле изложени.

1988

Отворена е првата значајна етнолошка изложба во Музејот со наслов "Низ фондот на етнолошкото наследство во Музејот на град Скопје".

1991

Реализирана е изложбата "Малахова-минијатури", на која се претставени оригинални цртежи-минијатури од Марија Малахова со мотиви на предмети од етнолошката збирка на музејот, кои во 50-тите години служеле за документирање на предметите.

1992

Реализирана е тематската изложба "Огнот во животот на домаќинствата".

1994-2001

Етнолошкото одделение при Музејот реализира неколку изложби на саемот за мода "Модест", за кои добива две плакети и една статуетка "Златна Билјана".

1996

Во соработка со Рускиот етнографски музеј од Санкт Петерсбург започна научно-истражувачкиот проект "Етнографските материјали од Македонија во Рускиот етнографски музеј во Санкт Петерсбург".

2001

Етнолошкото одделение учествува во проектот "Македонија 1913". Музејот на град Скопје и Францускиот културен центар остваруваат соработка со Музејот на Алберт Кан од Париз каде се чува збирка од 166 автохроми од Македонија снимени од Август Леон во периодот од 1912 и 1913 година. Овој проект резултираше со изложба и монографија.

2002

Излезе во печат монографијата "Животот во Скопје 1918-1941", како резултат на долгогодишниот научно-истражувачки проект "Создавање на граѓанска класа во Скопје во периодот меѓу двете Свестки војни".

2003

Реализирана е изложбата "Македонските колекции од фондовите на Рускиот Етнографски музеј", на која беа претставени 160 етнолошки предмети од почетокот на Х„Х век, сопственост на Рускиот етнографски музеј. Предметите се собрани од Стефан Верковиќ за "Првата серуска етнографска изложба" која се одржала во Москва во 1867 година, на која биле презентирани збирки етнографски материјали од сите словенски народи.

2005

Тематската изложба "Килими од етнолошкиот фонд на Музеј на град Скопје".

2005

Изложба "Етничко шаренило во Скопје од крајот на 19 век до почетокот на Втората светска војна", на која преку етнолошки предмети, паноа и два амбиента од градска соба претставени се различните етнички групи и нивната култура кои живееле во градот Скопје во тој период.

2006

Отворена е изложбата "Полски народен украс и неговата современа примена" од Државниот етнографски музеј во Варшава, во Музејот на град Скопје во рамките на манифестацијата "Бела ноќ".

2007

Претставена е изложбата "Празнување на Прочка во Скопје" по иницијатива и во соработка со етнологот Ангелина Крстева која го отстапи поголемиот дел од фотографиите на изложбата.

2007

Изложба "Материјална и духовна култура на Македонците муслимани" на која се презентирани етнолошки предмети од неколку етнографски предели на Република Македонија каде живеат Македонци муслимани, донирани на музејот во 1997 година од проф. д-р Нијази Лиманоски. Збирката содржи 300 предмети, народна носија, покуќински предмети од дрво, глина, и метал, фотографии и друг дониран материјал (дипломи, пофалници, благодарници, литература).

2008

Остварена е изложбата "Најубавата", на која беше претставен развојот на невестинскиот фустан од средината на Х„Х век до денес, преку фотографии и невестински фустани.

Културниот идентитет на градот од 1945 до крајот на 70-тите години на 20 век

Културна и антрополочка топографија на Скопско во 20 век

Берг енциклопедија

Ново мексико моногарфија

Етнолошкото одделение до денес е во постојан подем во однос на неговата активност и има реализирало околу 25 самостојни и групни изложби во просториите на Музејот и надвор од него.

Збирката етнолошки предмети содржи 5000 предмети, кои поради својата разноликост се поделени во неколку збирки, и тоа: народна носија, градска облека, текстилна покуќнина, покуќнина, од дрво и мебел, метални етнолошки предмети, покуќнина од глина, керамика, порцелан и стакло и збирка занаетчиски алатки од која најголем дел се изложени во Музејот на Стара чаршија. Во одделението се истражува и народната архитектура, како и духовната култура на Скопје и околината.